Adıl (Zamir) Konu Anlatımı

Biz adıl deyince genelde “ben, sen,o” gibi kişi adının yerini tutan sözcükleri zannediyoruz. Ancak bunlar zamirlerin sadece bir bölümü olan kişi zamirleridir. Oysaki işaret zamirleri, belgisiz zamirler gibi birçok alt başlığı var. Az sonra onlara da tek tek bakacağız.

Dönüşlülük zamiri aslında bir kişi zamiri sayılabilir. Sorunun seçeneklerinde dönüşlülük zamiri ifadesi yoksa kişi zamiri ifadesini de işaretleyebilirsiniz.

Dönüşlülük zamiri olan “kendi” sözcüğü herhangi bir kişi zamiri ile birlikte kullanıldığında cümleye pekiştirme anlamı katar ve anlatım bozukluğu olmaz.

Bu soruları ben kendim çözdüm. (Burada kendi dönüşlülük zamiri ben şahıs zamirini pekiştirmiştir. Buna pekiştirilmiş özne denir.)

Buraya sen kendin mi geldin? (Burada da kendi dönüşlülük zamiri sen şahıs zamirini pekiştirmiştir. Anlatım bozukluğu yoktur.)

“O” sözcüğü insanın yerine kullanılıyorsa kişi zamiri, insan dışında bir varlık yerine kullanılıyorsa işaret zamiri olur.

Onu bir daha gözüm görmesin, inanın elimden bir kaza çıkacak. (Burada “o” sözcüğü bir insanın yerine kullanıldığı için kişi adılı yani şahıs zamiri olur. )

O çok çabuk kırılabilecek bir bardaktır. (Burada “o” sözcüğü cansız bir varlık yerine kullanılmış ve onu işaret etmiştir. İşaret zamiridir.)

İşaret zamiri ile işaret sıfatı birbirine çok karıştırılabilir. Burada çok basit bir mantık vardır. Eğer işaret eden sözcüğün işaret ettiği sözcük hemen yanında yer alıyorsa işaret sıfatı yer almıyorsa işaret zamiridir.

Sözcük türlerinde öğrencilerimizin en çok soru kaçırdığı yer “Soru adılı, soru zamiri, soru sıfatı ve soru zarfı” başlıklarıdır. Kaçırılan soruların kökleri genellikle “Soru anlamı hangi türden sözcükle sağlanmıştır?” şeklinde karşımıza geliyor.

Burada basit bir mantıkla bu soruları çözebilirsiniz: Soru zamirine alacağınız cevap herhangi bir isim veya herhangi bir adıl (işaret, kişi, dönüşlülük, belgisiz) olabilir.

Bana Yozgat’tan ne getirdin? Arabaşı.

Benimle kim gelecek? Ben.

(Bu iki örnekte koyu yazdığımız sözcükler soru adılıdır. Çünkü alacağımız cevap birer isim ve adıldır.

Sevgili öğrenciler, SORU ADILI ile SORU SIFATInı birbirine sakın karıştırmayın. Bir sözcüğün sıfat olabilmesi için yanında mutlaka kastettiği ismin yer alması gerekiyor. Kastedilen isim yer alırsa sıfat, yer almazsa adıl olur. Hemen örneğimize bakalım:

Hangisi sizin eviniz? (Bu. / Soru zamiri.)

Hangi ev sizin? (Bu ev. / Soru sıfatı.)

Bu iki örneğe baktığınız zaman, birinci örnekte “hangisi?” diye sorduğumuzda kastettiğimiz şeyin ne olduğunu söylemiyoruz. Ancak ikinci cümlede “hangi?” diye sorduğumuzda “ev” sözcüğünü kastettiğimizi görüyoruz. Zaten alacağımız cevap da bunlara göre değişiyor.

Eğer soru anlamı taşıyan bir sözcükle birlikte “mı” soru edatı kullanılmışsa orada soru anlamı “mı” soru edatınadır.

Örnek:

“Bizimle kimin geleceğini biliyor musun? “ (Bu cümle yanıltmalı bir cümledir. Soru anlamı “kimin” sözcüğü ile değil “musun” ile sağlanmıştır. Zaten dikkatli bir şekilde bakarsanız burada bizden kimin olduğu istenmiyor, bilip bilmediğimiz soruluyor. Bu tarz sorulara dikkat edelim.

Sıfat yapan –ki ile ilgi adılı –ki’yi birbirine karıştırmamak gerekir.

Evdeki hesap çarşıya uymuyor. ( Bu örnekte “-ki” eki sıfat yapan ki’dir. Çünkü “hangi hesap?” sorusuna cevap verir. )

Bizim araba sizinkinden daha güzel. (Bu örnekteki –ki de ilgi adılı olan –ki ‘dir çünkü araba sözcüğünün yerini tutmuştur, sizin arabanızdan)