Zarf ( Belirteç ) konusu sözcük türlerinin en çok korkulan konusudur. Çok korkulmasına rağmen pek de zor olmayan bu konuyu aşağıda tüm ayrıntıları ve pratik yöntemleri ile birlikte anlatacağız.
Sıfatlar konusunu anlatırken pratik olarak bir ismin bir başka ismi nitelediğinde sıfat, bir ismin bir eylemi nitelediğinde veya belirttiğinde ise ZARF görevinde kullanıldığını söylemiştik. Bu çok kilit bir bilgi. Şimdi bu bilgiyi biraz açacağız.
Bir sözcük, bir fiili, fiilimsiyi, sıfatı, adlaşmış sıfatı veya zarfı nitelediği/belirttiği zaman zarf olur.
Zarflar konusu fiil, fiilimsi, sıfat, adlaşmış sıfat gibi sözcük türleri ile bağlantılı olduğu için bu konuları iyi bilmemiz gerekir. Bizce bu konulara kısaca göz atmakta fayda var.
Zarflar veya diğer adıyla belirteçler bir eylemi, eylemsiyi, zarfı veya sıfatı belirten, onları pekiştiren veya onların durumunu bildiren sözcüklerdir. Zarflar, cümlenin ögesi olarak sadece zarf tümleci olurlar ve çoğunlukla çekim eki almadan kullanılırlar. Aşağıdaki örneklere göz atalım:
Gecenin karanlığında, İstanbul’u hüzünle seyrediyordu. ( Nasıl seyrediyordu? Hüzünle seyrediyordu. “Seyretmek” sözcüğü burada fiildir. “Hüzünle” sözcüğü de zarftır. Zarf, fiili nitelemiştir. )
İyi kaçan bir araba almak en büyük hayalim. (Nasıl kaçan? İyi kaçan. “Kaçan” sözcüğü fiilimsidir. “İyi” sözcüğü zarftır. Zarf fiilimsiyi nitelemiştir.)
Acayip güzel bir yöntem buldum. (Nasıl yöntem? Güzel yöntem. Burada güzel sözcüğü bir ismi nitelediği için sıfattır. Ne kadar güzel? Acayip güzel. Burada “acayip” sözcüğü bize sıfatın derecesini söylediği için zarftır. )
Çok yaşlılar artık meclisten çekilmeli, yönetimi gençlere bırakmalı. (“Yaşlılar” sözcüğü burada adlaşmış sıfattır. Ne kadar yaşlılar? Çok yaşlılar. Burada “yaşlılar” sözcüğü adlaşmış sıfattır. “Çok” sözcüğü de adlaşmış sıfatın derecesini bize söylediği için zarf olur. )
Bence bu konuda çok güzel konuştu. ( Nasıl konuştu? Güzel konuştu. Burada “güzel” sözcüğü bir fiili nitelediği için zarf görevinde kullanılmıştır. Ne kadar güzel? Çok güzel. Burada da “çok” sözcüğü bir zarfın derecesini belirttiği için yine zarf görevinde kullanılmıştır. Demek ki burada iki adet zarf vardır.)
Zarf Çeşitleri ( Belirteç Türleri )
1. Durum Zarfları ve Niteleme Zarfları
2. Zaman Zarfları
3. Yer – Yön Zarfı
4. Azlık – Çokluk / Miktar Zarfı
5. Soru Zarfı
1. Durum Zarfları ( Hal Belirteci, Niteleme Belirteci )
Fiillerin ve fiilimsileri durum yönünden belirten sözcüklere durum zarfı veya durum belirteci denir. Eyleme veya eylemsiye sorduğumuz “Nasıl?” sorusuna cevap verir.
Verdiğim soruları hızla çözüyordu. ( Nasıl çözüyordu? Hızla. “Hızla” sözcüğü durum zarfıdır.
Ankara’nın sorunları günden güne büyüyordu. (Nasıl büyüyordu? Günden güne. )
Hayvanlara kötü davranmayı alışkanlık haline getirmişti. (Nasıl davranmayı? Kötü davranmayı. “Kötü” sözcüğü durum zarfıdır. Burada dikkat ederseniz durum zarfı bir fiilimsiyi nitelemiştir.)
Gerçekten iyi konuştun. (Nasıl konuştun? İyi.)
Ona böyle davranmamalısın.
Beşiktaş bu sezonu gerçekten kötü geçirdi.
Onun tek istediği kahkahayla gülebilmekti.
Biz içten sevmeye yemin etmiş insanlarız.
Hepinizle birer birer konuşacağım.
Yemekleri üçer üçer dağıtalım.
Bazı sözcükler fiilin ya da fiilimsinin hemen yanında yer almayabilir. Ancak anlam olarak fiille veya fiilimsi ile ilgili olabilir. Özellikle “hiç” sözcüğüne çok dikkat edin. “Hiç” sözcüğü bir ismin önünde yer alsa dahi anlamı fiille ilgili olduğundan zarf görevindedir.
Çocuklarına karşı hiç adil davranmıyorsun. ( Bu örneğe lütfen dikkat edelim. “Hiç” sözcüğü “adil” sözcüğü ile değil “davranmıyorsun” sözcüğü ile bağlantılıdır. Nitekim fiile sorduğumuz “nasıl?” sorusuna cevap verecektir. Nasıl davranmıyorsun? Hiç.)
Hiç eve gelmedi. ( Nasıl gelmedi? Hiç. )
Kesinlik, olasılık vs. bildiren sözcükler eğer bir fiille veya fiilimsi ile bağlantılı kullanıldıysa zarf görevinde kullanılmış demektir.
Elbette seni görmeye geleceğim. (Nasıl geleceğim? Elbette. Burada “elbette” sözcüğünün kesinlik bildirdiğine ve “geleceğim” fiilinin durumunu belirttiğine dikkat edelim.)
Lütfen benimle öyle konuşma.
Mutlaka çalışmalısın.
Bazen gelir bazen gelmez.
Seni sık sık ararım.
Gelse gelse beş ton gelir.
2. Zaman Zarfları
Eylemi veya eylemsiyi zaman yönünden bildiren sözcüklere zaman belirteci denir. Eyleme veya eylemsiye sorduğumuz “Ne zaman?” sorusuna cevap olarak aldığımız sözcüklerdir.
Bu davranışlarının sebebini seninle akşam görüşeceğiz. (Ne zaman görüşeceğiz? Akşam.)
Yazları İstanbul’da geçiriyorum. (Ne zamanları? Yazları.)
Pazartesi günü deneme olacaksınız. (Ne zaman? Pazartesi günü.)
Sizin verdiğiniz ödevleri sabaha kadar masa başından kalkmadan çözdüm.
Gece başlayan yağmur sele neden oldu. (Ne zaman başlayan? Gece.)
Zaman zarfları çekim eki alsalar bile fiile veya fiilimsiye sorduğumuz “Ne zaman?” sorusuna cevap verdikleri sürece zaman zarfıdır.
Hafta sonları pikniğe gitmeyi çok severiz.
Çarşamba akşamları balık yeriz.
3. Yer – Yön Zarfları
Fiilleri veya fiilimsileri yer yön bakımından belirten sözcüklerdir. Fiile veya fiilimsiye sorduğumuz “Nereye?” sorusuna aldığımız cevaptır ancak yer yön zarfı daima yalın halde bulunur. Eğer herhangi bir çekim eki alırsa zarf olmaz isimleşir. ÖSYM sorularında yer yön zarfından soru gelen nokta budur. Buna çok ama çok dikkat edelim.
Oğlum hemen aşağı gelir misin? (Nereye? Aşağı. Dikkat ederseniz aşağı sözcüğü herhangi bir çekim almadığı için yer yön zarfıdır. Ayrıca bu sözcük cümlenin ögeleri açısından zarf tümleci görevi görür.)
Sakın aşağı bakma.
Lütfen içeri gelin.
Ben temizlik yapacağımda dışarı çıkmalısın.
Böyle davranmayı bırakmazsan yukarı geleceğim.
Hepiniz yan dönün.
Oğlum hemen aşağıya gelir misin? (Burada dikkat ederseniz yer yön bildiren sözcük yönelme hali eki alarak “aşağıya” olmuştur. Burada artık zarf görevinde değil isim görevinde kullanılmıştır. Ayrıca bu sözcük cümlenin ögeleri açısından dolaylı tümleç görevi görür.)
Herkes yana dönsün. (-a yönelme hali ekini almış ve isimleşmiştir. Cümlenin ögeleri açısından dolaylı tümleç yani yer tamlayıcısı olur.)
Yukarıya geliyorum. (Yönelme hali ekini almış, isimleşmiştir. Cümlenin ögeleri açısından dolaylı tümleç yani yer tamlayıcısı olur.)
Aşağıya bakma lütfen. (İsim, dolaylı tümleç.)
Onlar dışarıya çıktılar. (İsim, dolaylı tümleç.)
İçeriye gelsenize. (İsim, dolaylı tümleç.)
Yer yön bildiren sözcükler bir fiilden veya fiilimsiden önce değil de bir isimden önce gelirse o halde sıfat olurlar.
Yukarı gel. (Burada fiilin önünde geldiği için ve ek almadığı için ZARF görevindedir.)
Yukarıya gel.( Burada da fiilin önündedir ancak ek aldığı için İSİM (AD) görevindedir.)
Yukarı mahallede bir ev yanıyor. (Burada ise “yukarı” sözcüğü bir ismin önüne geldiği için SIFAT görevinde kullanılmıştır.)
Aşağı bak. (ZARF görevinde.)
Aşağıya bak. (İSİM görevinde.)
Aşağı bakkala git. (SIFAT görevinde.)
4. Azlık – Çokluk / Miktar Zarfı
Bir fiilin, fiilimsinin, sıfatın, adlaşmış sıfatın veya zarfın miktarını/ ölçüsünü gösteren zarflara miktar zarfı veya azlık çokluk zarfı denir.
Az, çok, azıcık, bir hayli, epey, epeyce, pek, fazla, denli, daha ve en gibi sözcükler en çok kullanılan miktar zarflarıdır.
Muhatabımız olan sözcüğe soracağımız “Ne kadar?” sorusuna alacağımız cevap bize miktar zarfını verecektir.
Sabahtan beri o küçüçük bedeniyle, o kocaman çuvalları epeyce taşıdı.
Fazlasıyla tanınan o sanatçıyı halk bağrına basmıştı.
Kaan, oldukça güzel bir arabayla yanımıza geldi.
Çok yaşlılara hizmet vermek hepimizin görevidir.
Bugün yine çok güzel görünüyorsun.
I. cümlede taşıdı fiiline sorduğumuz “ne kadar?” sorusunun cevabı bize epeyce sözcüğünü veriyor. Epeyce sözcüğü burada miktar zarfıdır.
II. cümlede tanınan fiilimsisine sorduğumuz “ne kadar?” sorusunun cevabı bize fazlasıyla sözcüğünü veriyor. Fazlasıyla sözcüğü burada miktar zarfıdır.
III. cümle en çok karıştırdığımız türden bir cümle. Burada güzel sözcüğü bir ismi yani araba sözcüğünün nitelemiştir. Dolayısıyla sıfat görevinde kullanılmıştır. Biz sıfata “ne kadar?” sorusunu sorduğumuzda da alacağımız cevap miktar zarfı olur. Güzel sözcüğüne “ne kadar?” diye sorduğumuzda oldukça cevabını alıyoruz. Demek ki oldukça sözcüğü burada miktar zarfı olarak kullanılmıştır.
IV. cümlede de adlaşmış sıfatın derecesini söyleyen bir miktar zarfı vardır. Yaşlılar sözcüğü burada adlaşmış sıfattır. Yaşlılar sözcüğüne “ne kadar?” sorusunu sorduğumuzda çok cevabını alırız. Çok sözcüğü miktar zarfı olarak kullanılmıştır.
V. cümlede güzel sözcüğü durum zarfıdır. Güzel sözcüğüne sorduğumuz “ne kadar?” cevabı da bize miktar zarfını verir. Alacağımız cevap çok sözcüğüdür. Demek ki çok sözcüğü de miktar zarfıdır.
Diğer örnekler
Acayip güzel bir gündü.
Çok yoruldum, şurada biraz soluklanayım.
Bugün biraz görüşebilir miyiz?
Yediğin yemekten bana da azıcık verir misin?
Oldukça ihtişamlı bir kütüphanesi vardı.
Çok tatlı bir çocuğu var.
“daha” ve “en” sözcükleri içerdikleri anlam itibariyle ÜSTÜNLÜK ZARFI olarak isimlendirilir.
Daha güzel günler bizi bekliyor.
Daha büyük bir ev bulamadınız mı?
Bu kadarla kurtaramazsın, daha çalışmalısın.
En büyük asker bizim asker.
Çocuğunuzun geleceği için en önemli konu budur.
Sınıfın en adaletli çocuğu Ömer’dir.
5. Soru Zarfı
– Fiilleri veya fiilimsileri soru yoluyla belirten sözcüklerdir.
– Nasıl, niçin, neden, niye, ne, ne zaman, ne kadar gibi soru sözcükleri çoğunlukla soru zarfı olarak kullanılır.
– Soru sözcüğüne verilen cevaplar herhangi bir zarf türü ise o soru sözcüğü soru zarfıdır.
En kestirme yoldan nasıl gelebilirim?
Niçin yüzüme bakmıyorsun?
Neden beni yüzüstü bıraktın?
Niye telefonlarıma cevap vermiyorsun?
Allah aşkına ne bağırıyorsun?
Ne zaman görüşebiliriz?
Ne kadar elma alayım?
“Ne?” soru sözcüğü sebep sorduğunda soru zarfı isim sorduğunda soru zamiri olur.
Ne gülüyorsun? (Neden gülüyorsun anlamında sebep soruyor. Soru ZARFI)
Ne alayım sana? (İsim soruyor. Soru ZAMİRİ)
1 views
 konusu sözcük türlerinin en çok korkulan konusu olmasına rağmen belki de ne basit konusudur. Miktar zarfı, durum zarfı, yer yön zarfı...){kind=link}
yaa burda iyi anlatmışlar ama testlerde çok farklı soruyorlar ne yapacağım yrn snv vr
10 numara anlatılmış o kadar kitaba baktım bu kadar iyi anlamadım.
Çok iyi anlatılmış.
bu bayağı işime yaradı cuma günü sınavım çok teşekkürler herkese bu siteyi önericem
♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥
Cok guzek tesekkürler
süper