Adlaşmış demek isimleşmiş demektir. Bir sözcüğün sonradan isim gibi olmasına, ad gibi olmasına denir. Peki terim olarak adlaşmış sıfat nedir?
Bir sözcüğün sıfat olabilmesi için ek almaması ve hemen sağ tarafında bir ismin yer alması gerekiyordu, tükenmez kalem, eski eşyalar gibi. İşte sıfatın yanında bu isim düşürüldüğünde bu ismin yüklendiği anlam ve görev sıfata yükleniyorsa ve bazen de bu sıfat çekim eki alıyorsa orada adlaşmış sıfat ortaya çıkar. Örneklerle konuyu daha net bir şekilde pekiştirelim:
Tükenmez kalemini bana uzatabilir misin, defter dolduracağım.
Bu örnekte “tükenmez” sözcüğü bir niteleme sıfatıdır. “Kalem” sözcüğü de “tükenmez” sözcüğünün nitelediği sözcüktür. Biz bu sıfatı hemen adlaşmış sıfat yapalım:
Tükenmezini bana uzatabilir misin, defter dolduracağım.
Bu örneğe baktığımızda ilk örnekteki “kalem” ismi düşmüş ve “tükenmez” sıfatı çekim eki almıştır ve adlaşmış sıfat olmuştur. Yani artık isim görevi görmektedir.
ÖSYM’nin çıkmış YGS Türkçe sorularına baktığımızda “adlaşmış sıfat” sorularının “hangisinde sıfat vardır, yoktur” şeklinde değil de “hangisinde adlaşmış sıfat vardır, yoktur” şeklinde geldiğini göreceksiniz.
Adlaşmış Sıfat Örnekleri
Utanmazı görüyor musun, bir de karşıma geçmiş pişkin pişkin gülüyor. (Bu örnekte “utanmaz” sözcüğü aslında “utanmaz adam” şeklinde okunabilir ve sıfat görevinde kullanılabilir. Ancak yanındaki “adam” sözcüğü düştüğü için adlaşmış sıfat oluyor.)
Tembeller bu sene de sınıfta kalacak. (tembel öğrenciler)
Güzellerde vefa olmaz deme ey Baki! (güzel kızlar)
Nasıl jant taktırdın? Paslanmaz taktırdım. (paslanmaz jant)
Yaşlılar bir ömür elleri öpülesi insanlardır. (yaşlı insanlar)
Gençler otobüste yer vermemek için uyuyor numarası yapmayın. J (genç insanlar)
Birler bu sene okumaya daha erken geçtiler. (birinci sınıflar)
Adlaşmış Sıfat Fiil
Adlaşmış sıfat fiil ile adlaşmış sıfat hemen hemen aynı şeydir. Eğer yanındaki isim düşen sözcük sıfat değil de sıfat fiil ise orada adlaşmış sıfat fiil vardır diyeceğiz.
Adlaşmış Sıfat Fiil Örnekleri
Çalışkanlar hak ettiği yere gelecektir.
Bu örnekte aslında “çalışkan öğrenciler” şeklinde bir ifade olacaktı. Biz kolaya kaçıp “öğrenciler” sözcüğünü düşürüyoruz ve bu sözcüğün anlamını ve görevini “çalışkanlar” sözcüğüne yüklüyoruz. Hatta “-ler” çekim ekini de getiriyoruz. “Çalışkanlar” sözcüğü ilk halinde bir sıfat fiil iken –ler ekini aldığı andan itibaren adlaşmış sıfat fiil oluyor.
Bilinmeze doğru gidiyoruz. (bilinmez gelecek, bilinmez yol vs.)
Aşılmazım var bilirsin. (aşılmaz yok, aşılmaz engel vs.)
1 views
