Eş veya Yakın Anlamlı Cümleler
Oluşum şekli, seçilen sözcükler ve sözcük sayısı farklı olsa da ilettiği mesaj birebir aynı veya benzer olan cümlelere eş veya yakın anlamlı cümleler deriz. Bu konuda çıkan soruları çözmek için cümlenin önce hangi anlama geldiğini, nasıl bir anlam bildirdiğini bilmemiz ve ona göre hamle yapmamız gerekir.
Birkaç farklı soru tipi görülebilir. Soru kökünde bir cümle verilip seçeneklerin hangisi buna en yakındır veya hangisi farklı bir anlama gelebilir şeklinde sorulabileceği gibi soru öncülünde beş tane cümle verilip kaç farklı anlam, kaç benzer anlam vardır gibi soru da sorulabilir.
Özellikle atasözlerine dikkat etmek gerekir. Çokça aynı anlama gelen atasözü sorusu gelmiştir.Acele bir ağaçtır, meyvesi pişmanlık.
Acele işe şeytan karışır.
Acele ile menzil alınmaz.
Bu üç atasözüne baktığımızda kullanılan sözcüklerin bir tanesi hariç diğerleri hep farklı farklıdır. Ancak hepsinin anlamında bir iş yaparken acele etmenin kötü sonuçlar doğuracağı vurgulanmaktadır. Demek ki bu atasözlerinin hepsi anlamca birbirine yakındır.
I. Sanatçı, toplumsal ilişkileri öyle bir biçimde ortaya koymalıdır ki başkaları da o ilişkileri görebilsin.
II. Çağından sorumlu olan bir sanatçı, gerçeği dile getirmekle yetinmez, aynı zamanda onu yeniden biçimlendirme amacını güder.
III. Değerlerini yitirmiş bir toplumda sanat, doğru sözü söyleyecekse yitirilen değerleri de yansıtmak zorundadır.
IV. Toplumcu dünya görüşünü benimseyen sanat, dünyanın değişebileceğini göstermeli, değişmesine yardım etmelidir.
V. Sanatçıya görevini anımsatmak ve onu uyarmak toplumsal bir sorumluluktur.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangileri anlamca birbirine en yakındır?
A) I. ve II.
B) II. ve IV.
C) II. ve V.
D) III. ve IV.
E) IV. ve V.
2010 yılında YGS Türkçede çıkan bu soruya baktığımızda II ve IV. cümlelerde sanatçının topluma yön verme konusundaki rolü aynı alınmıştır. Demek ki bu iki cümle anlamca birbirine yakındır.
Karşıtlık Bildiren Cümleler
İki zıt, karşıt duygunun, kavramın, yargının bir arada kullanılması ile oluşan cümlelerdir.
Güldüğüm de yalan ağladığım da.
Bir yanda her gün ölen binlerce insan, diğer tarafta doğumuyla neşe saçan bebekler.
Birbiriyle Çelişen Cümleler
Bir yargının ifade ettiği durumun tam tersi olan cümleler birbiriyle çelişmektedir.
Can çıkar huy çıkmaz.
Huylu huyundan vazgeçmez.
Ağaç yaş iken eğilir.
İlk iki cümleye baktığımızda insanın huyunun hiçbir zaman değişmeyeceğini anlatan bir kullanım görürüz. Ancak üçüncü cümleye baktığımızda insanın küçük yaşta eğitilebileceği, huy diye tabir ettiğimiz bazı özelliklerin, öğrenmelerin küçük yaşta değiştirilebileceğini söylemektedir yani ilk iki cümleyle çelişir.
Açıklama Bildiren cümleler
Birden fazla yargıda bir yargının diğer yargıyı açıklaması, onunla ilgili bilgi vermesi, onu detaylı bir şekilde anlatmasıdır. Bu tarz cümlelerde genellikle “çünkü, demek ki, anlaşılan, yani, diyeceğim o ki, bir başka deyişle, özetle” gibi kalıplar kullanılır.
Bu yarışmanın galibi o olacaktı, bunu biliyordum. Çünkü o şiir alanında en taze isimlerden biridir. (Bu yarışmanın galibi olmasının açıklamasını yapıyor. Aynı zamanda bu bir neden sonuç cümlesi de olabilir.)
Saat 5 oldu, demek ki mesai bitti.
Diyeceğim o ki bu işler artık senin yönteminle yürümüyor.
Olasılık – Tahmin Cümlesi
Herhangi bir durumun öncesinde olup olmama, gerçekleşip gerçekleşmeme ihtimali üzerine yorumda bulunulduğu, tahminde bulunulan cümlelerdir.
Belki kavuşamam sana ölüm de gelir.
Akşama sınava yetişeceğimi düşünüyorum.
Uçağı şu sıralar inmiş olacak.
Herhalde bizi arkası yok sanıyorlar.
Bence o bu sınavı geçer.
Öneri Cümleleri
Bir kişiye veya kendine herhangi bir problem üzerine veya bir durum üzerine verilen fikir, çözüm yoluna yönelik düşünceleri belirtme cümleleridir.
Paragraf sorularının tamamını yapmak istiyorsanız günde yirmi paragraf sorusu çözmelisiniz.
Ben bu filme gidelim diyorum.
Onunla bir daha konuşmamanı öneririm.
Bence bu konuda ona bir şans daha vermelisin.
Tasarı Anlamı Taşıyan Cümleler
Zihinde kurulan bir planın, projenin dile getirildiği cümlelere tasarı cümlesi denir. Tasarılar, planlama olarak da karşımıza çıkar ve gelecekle ilgilidir.
Yarın size gelmeyi düşünüyoruz.
Yirmi birinci yüz yıl bizim yılımız olacak.
Bu sene sizinle Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatını işlemeyi düşünüyorum.
Çanakkale Şehitlerine şiirini tiyatro perdesine aktarmayı düşünüyorum.
Bu odayı çalışma odası haline getireceğim.
Varsayım Cümleleri
Gerçekte var olmayıp bizim var saydığımız, var olduğunu düşündüğümüz durumları bildiren cümlelere denir. Varsayalım ki, düşünelim ki, farz edelim ki, diyelim ki, desem ki, düşün bir, kabul edelim, farzımuhal gibi kelimeler ile varsayım cümleleri oluşturulur.
Desem ki vakitlerden bir Nisan akşamıdır. (Cahit Sıtkı Tarancı)
Varsayalım ki bu iş olmadı, o zaman ne yapacaksın?
Bir an senin de bir anne olduğunu düşünelim.
Farzımuhal sen de ona aynı şeyleri söyledin.
Diyelim ki merkezi sistemi olan bir binada oturdun.
Düşün bir, denizi alabildiğine gördüğün bir yerdesin.
Bir an seni de onun yerine geçtiğini kabul edelim.
Ön Yargı Bildirenler
Bir konu hakkında eski bilgilerimize dayanarak o konuyla bağlantılı yeni bir durum hakkında yorumda bulunmak, peşin hüküm vermektir. Aslında kara bulutların artmasından yağmurun yağacağını anlamamız da bir ön yargıdır ancak günümüzde ön yargı kelimesi daha çok “peşin hüküm verme” gibi olumsuz durumlar için kullanılır.
Senin sınavı kazanamayacağını biliyorum.
Her zaman olduğu gibi bu konuda da beni mahçup edeceksin.
Bu adamdan kimseye hayır gelmez.
Eleştiri Cümleleri
Bir konu, eser ya da durum hakkında belirli kıstaslara (ölçütlere) dayanarak olumlu veya olumsuz fikir belirtmeye eleştiri denir. Eleştiri hem olumlu hem olumsuz durumlar için yapılabilmesine rağmen günlük hayatta ve sanat/edebiyatta olumsuz durumlar için kullanılmaktadır.
Dil konusunda gösterdiği maharetini karakter yaratma konusunda gösteremiyor.
Onun şiirlerinde Necip Fazıl’ın mistik esintilerini mısraların aralarında görebilmek mümkün.
Mavi rengin enginliğini kullanmak yerine siyah rengin dar kalıplarına sıkışıp kalıyor.
Onun bu konuda gösterdiği çabaya hayranım doğrusu.
Bizim gençliğimiz tiyatroya sinema kadar değer vermiyor.
Aşamalı Durum Bildirenler
Bir nesnenin, durumun aşama aşama değiştiğini, geliştiğini belirten cümlelerdir. Genelde “-dıkça” eki kullanılarak yapılır.
Gün geçtikçe daha çok özlüyorum.
Sene sonu geldikçe yorgunluk da artıyor.
Onu gördükçe daha çok bağlanıyorum.
Sevdikçe sevesi geliyor insanın.
Zamanla daha da oturaklı bir insan haline geldi.
Gerçekleşmemiş Beklenti Bildirenler
Herhangi bir beklentinin gerçekleşmediğini, olmadığını belirten durumlar için kullanılan cümlelerdir.
Dün gece gelirsin sanıyordum.
Bir ömür böyle bir adamın geleceğini bekleyerek yaşadım.
Amcama gelince bize de uğrarsınız diye düşünmüştüm.
Yakınma – Sitem Cümlesi
Herhangi bir durumdan duyulan memnuniyetsizliği şikayet eder gibi ifade etmektir.
Bugüne kadar hangi yarama merhem olduysa…
Bu konuda bana ne zaman laf düştü ki?
Hayıflanma
Herhangi bir durum karşısında üzüntü duyduğunu belirtmek için kullanılan cümlelerdir.
Yine kış geliyor ne yazık ki!
Keşke seni bir yıl önce tanımış olsaydım.
Sonra dönüp bakar ve ah gençliğim dersin!
CÜMLEDE ANLAM
3. Cümle Yorumlama
a. Eş veya Yakın Anlamlı Cümleler
b. Karşıtlık Bildirenler
c. Birbiriyle Çelişenler
ç. Açıklama Bildirenler
d. Olasılık – Tahmin Cümlesi
e. Öneri Cümleleri
f. Tasarı Anlamı Taşıyanlar
g. Varsayım Cümleleri
ğ. Ön Yargı Bildirenler
h. Eleştiri Cümleleri
ı. Aşamalı Durum Bildirenler
i. Gerçekleşmemiş Beklenti Bildirenler
j. Yakınma – Sitem Anlamı
k. Hayıflanma
1 views
