Türkçede en çok karıştırılan konulardan bir tanesi de “Küçük Ünlü Uyumu” veya diğer adıyla “Düzlük Yuvarlaklık Uyumu” konusudur.
Türkçede bildiğiniz gibi iki adet uyum vardır ki bunlardan ilki olan Büyük Ünlü Uyumu oldukça sağlam bir uyumdur. Yani Orhun Yazıtlarını açın bakın, oradaki kelimelerde de Büyük Ünlü Uyumu olduğunu göreceksiniz. Düzlük yuvarlaklık uyumu onun kadar sağlam olmasa da Türkçe kelimelerde, Türkçe kökenli sözcüklerde aradığımız bir özelliktir.
Türkçede düz ünlüden sonra düz (a, e, ı, i), yuvarlak ünlüden sonra yuvarlak dar (u, ü) veya düz geniş (a, e) ünlüler bulunur.
Bu harfleri ezberlemek zordur. Ezberlense bile kısa sürede unutulacaktır. O sebeple görselde gösterdiğimiz “Balık Eti”nden sonra “Balık Eti”, “Ordu Gölü”nden sonra “Üslup” ya da “Kale” gelir ifadesi bu kural için birebir bir ezber taktiğidir. Yalnız kuralın uygulanmasına dikkat edeceksiniz.
Örneğin “kocaman” kelimesini düzlük yuvarlaklık uyumuna göre inceleyelim:
k O c A m A n sözcüğünde sesli/ünlü harfleri kalın ile işaretledim. Şimdi burada önce “O” harfi ile “A” harfine bakacağız. “O” harfinden sonra “A” harfi gelir mi? Evet. İkinci olarak da “A” harfinden sonra “A” harfinin gelip gelemeyeceğine bakıyoruz. Gelir mi? Evet. O halde bu sözcük küçük ünlü uyumuna uyuyor diyebiliriz.
1 views
