Söz Öbeklerinde Anlam

0
5752
deyimler
deyimler

Söz öbekleri birden fazla sözcüğün bir araya gelmesi ile oluşan gruplardır. Bu başlık altında bu söz öbeklerinin neler olduğunua göz atacağız.

Deyimler

deyimler

Birbiriyle çok da bağlantısı olmayan sözcüklerin zaman içerisinde bir araya gelerek kaynaşmasıyla ve kalıplaşmasıyla oluşan söz öbeklerine deyim denir.

Deyimler zaman içerisinde kullanıla kullanıla oluşan söz öbekleridir. Deyimler genelde mecaz anlamlı olsa da gerçek anlamlı deyimler de bulunabilir.

ÖSYM sorularında deyimlerden dönem dönem soru gelmektedir. Örneğin 1998 ÖSS’de sorduğu bir soruda “Hangisinde ikinci cümle, birinci cümlede kullanılan deyimin anlamını içermez?” şeklinde deyimin anlamına yönelik bir soru sormuştur.

Deyimler konusunda deyimlerin şekil özellikleri de bizim için önemlidir. Ancak deyimler konusu başlı başına bir konu olduğu için onu ayrı başlık altında ele aldık. Daha detaylı bilgi edinmek isterseniz “Deyimler” isimli yazımızı okuyabilirsiniz.

Deyim Örnekleri

* Aşağıdaki deyim örnekleri Türk Dil Kurumu’nun Deyimler Sözlüğü’nden alınmıştır.

başı ağrımak:   sorunu olmak, sıkıntı içinde bulunmak.

kafa bulmak:
alay etmek.

kafa eskitmek: zihni yoran sorunlarla sürekli uğraşmak: ?Ne gücünü aşan meseleler için çene yormaya, kafa eskitmeye niyeti vardı ne de kendi başarısızlıkları için suçlu aramaya…? -T. Buğra.

kafa patlatmak: bir konu üzerinde pek çok düşünmek: ?Sen sabahtan akşama kadar rahat rahat oturuyorsun, ben kafa patlatıyorum.? -H. E. Adıvar.

ayağı (ayakları) dolaşmak:
yürürken telaştan ayakları birbirine takılmak.

UYARI

Deyimler konusunu iyi öğrenmeniz, mümkünse bir deyimler sözlüğü alıp okumanız sizin yararınıza olacaktır. Çünkü deyimlerle ilgili anlatım bozukluğu sorusu karşınıza gelebilir. Unutmayın, deyimler kalıplaşmış sözlerdir. Deyimlerdeki herhangi bir sözcük çıkarılıp yerine eş anlamlısı bile getirilmez.

Atasözleri

Deneyimler sonucu oluşmuş, gözlemleyere dayalı söz öbekleridir. Deyimlerden farkı “yargı” bildirmeleridir.atasozleriAtasözleri ile deyimler sık sık karıştırılmaktadır. Ancak deyimler tam anlamıyla yargı bildiren, yüklemi olan, “deneyimlere” dayanan söz öbekleridir. Genellikle mecaz anlamlıdır, bazen gerçek anlam taşıyan atasözleri de vardır.

 

 

Atasözü Örnekleri

Aşağıdaki atasözü örnekleri Türk Dil Kurumu Sözlüğünden örnek alınmıştır.

Adam adamdır olmasa da pulu, eşek eşektir atlastan olsa çulu: İnsanın değeri zengin olmakla artmaz, asıl olan insanlığıdır.

At, adımına göre değil, adamına göre yürür. :Atın yürüyüşü binicisinin yönetimine bağlı olduğu gibi bir işin gidişi de iş başındakinin bilgisine ve çabasına bağlıdır.

At ölür meydan (nalı) kalır, yiğit ölür şan (namı) kalır. : Yaşarken iyi işler yapmalı, iyi bir ad bırakılmaya çalışılmalıdır.

Acemi katır kapı önünde yük indirir.: Beceriksiz ve anlayışsız kişi kendisine yaptırılan işi en önemli yerinde bırakır.

Atasözleri konusunu detaylı bir şekilde okumak isterseniz “Atasözleri” konumuza bakabilirsiniz.

İkilemeler

Anlamı kuvvetlendirmek, pekiştirmek ve anlatıma güzellik katmak için oluşturulan söz gruplarıdır. İkilemeler aynı sözcüklerin tekrarı, zıt sözcüklerin yan yana gelmesi gibi farklı şekillerde oluşturulur.

İkilemelerin oluşum şekillerini detaylı şekilde okumak için “İkilemeler” konusuna göz gezdirebilirsiniz.

İkileme Örnekleri

Yavaş yavaş

Usul usul

Hızlı hızlı

Aşağı yukarı

Gide gele

Yapa yapa

Abur cubur

Ivır zıvır

Palas pandıras

Kılık kıyafet

Cicili bicili

güzel güzel

Yansıma Sözcükler

Tabiat taklidi olan seslere yansıma sesler denir. Bazı teorilere göre yansıma seslere dilin ilk sesleri denmiştir. Doğadaki sesleri, hayvan seslerini vs. taklit eden insan zamanla kendi dilini öğrenmiştir.

UYARI

Yansıma sözcükler “isim soylu sözcükler”dir. Yansıma sözcüklerden gelen sorular genelde “yansımadan türemiş eylem veya isim” şeklinde karşınıza gelebilir. Bu soru türlerine mutlaka dikkat edin. Tuzaklı bir sorudur.

Hırlamak, havlamak, cızlamak, fısıldamak, fısıltı, horultu, horuldamak, patırtı.

1 views

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.